Over de vervlakking van het cultuurdebat
All is fair in love and war, en dus ook in de cultuuroorlog die dezer dagen in de media woedt. Bijna-burgemeester van ’t stad Bart De Wever (N-VA) maakte van ‘culturele elite’ een scheldwoord en het zat er meteen bovenarms op tussen beide partijen. Er werd met modder gesmeten als met katten in het Antwerpse stadhuis en het in de media gevoerde culturele debat uitgehold tot gekibbel over plein- of straatnamen. Jammer genoeg schiet de culturele elite zichzelf daarmee in de voet.
“Een van de domste voorstellen die ik ooit vanuit de culturele sector heb gehoord”. Zo noemde Bart De Wever het voorstel van literatuurcentrum Behoud De Begeerte om het Pieter De Coninckplein in Antwerpen te (her)noemen naar de in 1997 overleden dichter Herman De Coninck. En ja hoor, voor we het goed en wel beseften was er een nieuw mediaoorlogje gestart. Want bij die uitspraak werd het niet gelaten: de culturele sector ging frontaal in de tegenaanval. Luc Coorevits, initiatiefnemer van Behoud De Begeerte, noemde De Wever op zijn beurt “een politicus die op zijn Vlaams-nationalistische pik is getrapt” en zei het debat over de naamswijziging van een ander plein wel te willen voeren. Nog even natrappen, dus: “De Groenplaats of de Grote Markt zijn ook goed voor ons.”
En daar knelt het schoentje: de logica van het hele debat snijdt geen hout. Men verwijt De Wever dat hij enkel polariseert en niet verzoent, maar daar zijn àlle stemmen in het huidige debat net schuldig aan. Dus ook die zogenaamde culturele elite. De Vlaams-nationalistische pik van de Wever, hoeft dat echt? Oproepen om de Groenplaats of Grote markt van naam te veranderen, een klein lacherig uitdaginkje aan hetzelfde adres, moet dat nu? Door het debat– dat wél mogelijkheden tot reflectie over de hedendaagse kunstensector biedt – op deze manier te voeren vergaloppeert de sector zich en wordt het debat op jammerlijke wijze uitgehold tot een rondje verwijten gooien. Zich verlagen tot de technieken die men een ander aanwrijft, is een culturele sector onwaardig.
Voilà. Het hoge woord is eruit: culturele sector. Waarom moet deze cultuuroorlog per se politiek gemaakt worden? De culturele sector profileert zich zo als de linkse cultureel correcte kerk die De Wever zo graag aanvalt. En dat hoeft helemaal niet. Want een polarisering én politisering van het debat betekent ook een vernauwing van dat debat: “Wij, de cultureel correcten versus Vlaams Nationalisten – of pars pro toto Bart De Wever” is iets wat niet élke cultuurminnende burger aanspreekt. En wat met N-VA kiezers die wel een culturele honger hebben? Ze zullen ongetwijfeld bestaan. Een ‘wij versus de ander’-discours zal voor De Wever meer garen spinnen dan voor de kunstensector.
Bovendien is dat wij-zij discours net iets waar kunst en cultuur zou moeten tegen reageren: wat is kunst meer dan je blikveld verruimen? Tracht het niet net iets universeels uit te drukken? In se zouden kunst en cultuur iets inclusiefs moeten zijn: men zou niemand op voorhand mogen uitsluiten, dus ook degenen niet die géén zin hebben in een vlakke, gepolitiseerde wij-zij discussie. En laat dat nu net zijn wat men doet: degenen die een grondig en genuanceerd debat over de huidige culturele sector en de uitdagingen waar ze voor staat willen voeren, uitsluiten. En dat is jammer.
Zo’n genuanceerd debat wordt vandaag niet op het publieke forum gevoerd, wat eigenlijk zou moeten. De enige manier waarop de artistieke sector de laatste tijd in het nationale nieuws komt (en manier waarop ze voor beroering zorgt) is met louter anekdotes; faits divers die niet representatief zijn voor het cultuuraanbod en -kwaliteit in Vlaanderen. Een kunstenaar die met katten gooit zorgt voor algemene verontwaardiging zonder dat men de moeite doet om eens echt te kijken waar het over gaat, en de naam van een plein beroert nu al een kleine week de culturele zieltjes.
Iedereen zit meteen op z’n paard zonder eerst vijf minuten stil te staan bij het eigen polariserende discours of de échte problematiek, die in ieder geval niet draait om een pleinnaam. Zo draagt ook de culturele sector bij tot de verzuring en vervlakking van het culturele debat en schiet ze zichzelf met veel bravoure in de voet.
Zinnenprikkelend. 